W jaki sposób minimalizować ryzyko zadławienia u osób mających trudności z przełykaniem?

Osoby starsze, cierpiące na choroby neurologiczne często borykają się również z problemami z prawidłowym przełykaniem. Te z kolei mogą skutkować zadławieniem. Co zrobić, by zminimalizować to ryzyko?

Zmniejszenie ryzyka zadławień u osób, którym przełykanie przychodzi z trudem, możliwe jest wtedy, posiadasz odpowiednią wiedzę – zarówno na temat przyczyn problemów z przełykaniem, jak i sposobów ułatwiania tej czynności.

Co może powodować problemy z przełykaniem?

Zaburzenia przełykania, zwane dysfagią, często dotykają osoby starsze i chore. Najczęściej występują u osób chorych neurologicznie. 

Jej przyczynami mogą być:

• udary mózgu, 
• porażenia, 
• choroby rdzenia, 
• stany zapalne błon śluzowych (gardła oraz przełyku), 
• stwardnienie rozsiane, 
• niedokrwienie, 
• zapalenie mięśni, 
• cukrzyca, 
• guzy nowotworowe.

Problemy z przełykaniem mogą pojawić się również wskutek zapalenia polekowego, a także utknięcia ciała obcego w drogach oddechowych (zadławienia).

Wyróżnić można 2 rodzaje dysfagii:

• dysfagia dolna (przełykowa) – trudności w przechodzeniu kęsów pokarmowych przez przełyk,
• dysfagia górna (przedprzełykowa, ustno-gardłowa) – trudności w przełykaniu związane z zaburzeniem przechodzenia pokarmu do przełyku.

Jakie ryzyko stanowi dysfagia?

Problemy z przełykaniem u osób starszych stanowią poważne wyzwanie dla ich opiekunów. Zaburzenia te stwarzają problemy z połykaniem napojów, jedzenia, leków, a czasem nawet śliny – co może być przyczyną zachłyśnięć i zadławień. 

Cięższe przypadki zadławień są zagrożeniem zdrowia i życia. 

Podobne niebezpieczeństwo niesie również samo zachłyśnięcie – spowodować może zachłystowe zapalenie płuc (zespół Mendelsona). Jest to chemiczne zapalenie płuc, które doprowadzić może nawet do ostrej niewydolności oddechowej, stanowiącej bezpośredni stan zagrożenia życia.

Problemy z przełykaniem – co robić?

W przypadku osób z trudnościami w przełykaniu niezwykle ważne jest prawidłowe spożywanie pokarmu. Aby zmniejszyć ryzyko zadławienia, należy zwrócić uwagę na:

• odpowiednią konsystencję pokarmu (posiłki powinny być miękkie, rozdrobnione i o gładkiej konsystencji),
• zmniejszenie uciążliwości spożywania pokarmu poprzez dostosowanie wielkości posiłków (warto podawać je bardziej kaloryczne, pełne wartości odżywczych, lecz mniejsze objętościowo, w odstępie co 3-4 godziny – dzięki temu osoba borykająca się z trudnościami w przełykaniu zmęczy się tą czynnością znacznie mniej),
• estetyczność podawanych posiłków (zachęcającą do ich spożywania),
• zapewnienie napoju (który ułatwi jedzenie oraz złagodzi ewentualny ból po zjedzeniu posiłku).

Czy każde zadławienie jest takie samo?

Mimo dokładania największych starań może okazać się, że osoba cierpiąca na zaburzenia przełykania zacznie się dławić. Nie każde zadławienie przyjmuje jednak identyczną, bardzo groźną formę. Wyróżnia się dwa rodzaje zadławień:

Zadławienie lekkie (częściowe)

Charakteryzuje się częściowym zamknięciem górnych dróg oddechowych przez ciało obce. Dopływ tlenu do płuc jest utrudniony, lecz możliwy. Nie zagraża ono zdrowiu i życiu. Cechami charakterystycznymi zadławienia częściowego są:

• utrudniony i niespokojny oddech,
• zaczerwienienie twarzy,
• poszkodowany samodzielnie oddycha i artykułuje dźwięki.

Zadławienie ciężkie (całkowite)

Zadławienie całkowite oznacza zupełne zablokowanie górnych dróg oddechowych przez ciało obce. Oddychanie jest bardzo utrudnione, wręcz niemożliwe, w wyniku czego poszkodowany zaczyna się dusić, traci przytomność i przestaje oddychać. Objawy zadławienia całkowitego to:

• uniemożliwiony oddech,
• zaczerwieniona skóra twarzy przybiera kolor siny,
• odksztuszanie ciała obcego nie przynosi rezultatów,
• poszkodowany nie jest w stanie złapać tchu, oddychać i artykułować dźwięków.

Jak postępować w przypadku zadławienia wskutek dysfagii?

W przypadku zadławienia mamy kilka wariantów podejmowania działań w celu udzielenia pierwszej pomocy. Wskazania różnią się jednak w zależności od typu zadławienia.

Przy zadławieniu częściowym, czyli lekkim, najlepiej w ogóle fizycznie nie ingerować. Najlepszą pomocą w takim przypadku będzie zachęcanie osoby krztuszącej się do silnego kaszlu. Jest to samodzielna próba organizmu do usunięcia ciała obcego, często najskuteczniejsza. Oczywiście cały czas należy obserwować poszkodowanego i reagować na zmieniającą się sytuację – jeżeli zadławienie przechodzi w fazę cięższą, należy REAGOWAĆ!

Zadławienie ciężkie (całkowite) wymaga już aktywnego działania. W zależności od stanu osoby poszkodowanej oraz dostępnych możliwości formami pierwszej pomocy przedmedycznej będą:

Uderzenia w okolicę międzyłopatkową

• Stajemy za dławiącą się osobą, umieszczając dłoń na jej klatce piersiowej, a następnie pochylamy ją do przodu. Dzięki temu ciało obce nie przesunie się w dół dróg oddechowych, a wręcz zyska szansę na wysunięcie się w kierunku jamy ustnej. 
• Nadal podtrzymując poszkodowanego, nadgarstkiem drugiej ręki wykonujemy pięć energicznych uderzeń w okolicę międzyłopatkową. Ruchy te mają być żywe, skierowane ku górze.

Uciśnięcia nadbrzusza – chwyt Heimlicha

• Stajemy za poszkodowanym i obejmujemy go oburącz. 
• Przybieramy stabilną pozycję, dzięki której będziemy w stanie podtrzymać go w razie utraty przytomności. 
• Umieszczamy dłonie splecione w pięść pomiędzy pępkiem a końcem mostka poszkodowanego. 
• Pochylamy osobę dławiącą się do przodu w taki sposób, aby jej głowa (ujście górnych dróg oddechowych) znalazła się poniżej pępka.
• Wykonujemy 5 energicznych uciśnięć nadbrzusza. W trakcie powtarzania tej czynności obserwujemy czy nie doszło do udrożnienia dróg oddechowych.

Naprzemienne wykonywanie uderzeń międzyłopatkowych i uciśnięć nadbrzusza

Wykonujemy je według powyższych zaleceń, w sekwencji 5×5 (5 uderzeń, a następnie 5 uciśnień).

RKO (resuscytacja krążeniowo-oddechowa)

• Poszkodowaną osobę układamy na równej, twardej powierzchni.

• Odchylamy ostrożnie jej głowę i unosimy żuchwę, używając do tego obu swoich rąk – jednej ułożonej na czole, a drugiej na żuchwie.

• Kciukiem i palcem wskazującym ręki od strony czoła zaciskamy miękkie części nosa poszkodowanego.

• Utrzymując uniesienie brody poszkodowanego, rozchylamy delikatnie jego usta. 

• Wykonujemy 5 wdechów, po 1-1,5 sekundy każdy.
• Przy braku odzyskania oddechu przechodzimy do standardowego RKO, czyli ucisków i wdechów ratowniczych w stosunku 30:2. 

WAŻNE! 

Resuscytację krążeniowo-oddechową wykonujemy do momentu udrożnienia dróg oddechowych. Istnieją jednak przypadki, gdy przerwiemy ją wcześniej. Będzie to:

• ryzyko utraty własnego zdrowia lub życia (w myśl zasady: dobry ratownik to żywy ratownik),
• przejęcie tej czynności przez wykwalifikowane służby lub inną osobę,
• wyczerpanie własnych sił.

Przed każdym wdechem ratowniczym należy sprawdzić, czy w ustach poszkodowanego nie pojawiło się ciało obce, a drogi oddechowe nie są udrożnione.

Zdarza się czasami, że już samo ułożenie osoby na równej powierzchni spowoduje samoczynne udrożnienie się dróg oddechowych (dzięki rozluźnieniu się mięśni krtani), dlatego tak ważne jest stałe obserwowanie stanu poszkodowanego.

LifeVac – czyli nadzieja, gdy standardowa pierwsza pomoc nie przynosi efektów

Być może wszystkie wymienione wyżej sposoby nie przynoszą rezultatu i wydaje się, że szanse na uratowanie osoby poszkodowanej są znikome?

Z pomocą przychodzi LifeVac. Jest to urządzenie stworzone z myślą o ratowaniu ludzkiego życia w przypadku zadławień – zarówno życia osób dorosłych, dzieci, jak i seniorów. 

Jego działanie polega na jednokierunkowym zassaniu ciała obcego. Urządzenie generuje niemal 6-krotnie większe ciśnienie niż podczas uciskania klatki piersiowej i ponad 10-krotnie większe niż manewr Heimlicha.

W celu użycia urządzenia LifeVac należy wykonać 3 proste kroki.

Przyłóż – przyciśnij – pociągnij

1. Przyłóż maskę do twarzy obejmując szczelnie usta i nos.
2. Przyciśnij rączkę urządzenia w kierunku twarzy.
3. Pociągnij za rączkę do siebie.

Czy LifeVac jest bezpieczny?

Tak! To urządzenie nieinwazyjne. Nie posiada żadnych elementów, które należy wprowadzić do dróg oddechowych czy jamy ustnej.

Może być zastosowany u (między innymi):

• kobiet w ciąży,
• dorosłych, w tym seniorów,
• dzieci (ważących powyżej 18 kg),
• osób niepełnosprawnych –  z dysfunkcją ruchu (leżącej),
• osób borykających się z zaburzeniami przełykania (dysfagią).

Problemy z przełykaniem, choć najczęściej towarzyszą osobom starszym, mogą dotknąć każdego – wpływ mają na to różne wypadki losowe i choroby. Niosą one ze sobą duże ryzyko zadławień.  W takich okolicznościach nieocenioną pomocą jest LifeVac. Urządzenie zwiększa szanse na udrożnienie dróg oddechowych, a zatem na uratowanie życia osoby dławiącej się, gdy inne działania w zakresie udzielenia pierwszej pomocy okazują się nieskuteczne.